Nauka Prozy, czyli Stylistyka
W nauce języka po Gramatyce z porządku następuje Stylistyka. Gdy przez Gramatykę poznaliśmy przepisy za pomocą których mowę błędną zdołamy uczynić gramatycznie dobrą, czyli poprawną, wypada następnie obeznać się z prawidłami, za których wskazówką mowę wprawdzie już poprawną, ale mimo to jeszcze nie podobającą się, można uczynić stylistycznie piękną.
Takich zaś prawideł zbiorem właśnie jest Stylistyka, która, gdy zajmuje się poezją nazywa się Poetyką, a gdy się trudni prozą, zwykle nazywa się Retoryką, albo też Prozaiką.
Retoryka, albo Prozaika, jest to więc nauka o piękności Prozy. Wskazuje ona przypadki, w których taż piękność zepsuć może, jak i sposoby, jakimi przywrócić lub podnieść się może. Czyli uczy sposobów, jakimi Prozę pospolitą uczynić można ozdobną, krasomówczą, piękną.
Ponieważ piękność Prozy tyczy się albo Wysłowienia, albo Pomysłów, przeto Prozaika dzieli się przede wszystkim na:
1. Naukę o Wysłowieniu (de elocutione) i na
2. Naukę o Pomysłach (de inventione).
* * *
1. Nauka o Wysłowieniu następnie zawiera w sobie:
- a) Naukę o brzmieniu mowy,
- b) Naukę o toku mowy i
- c) Naukę o wyrazie mowy.
2. Nauka o Pomysłach zaś obejmuje:
- a) Naukę o ujęciu myśli głównej,
- b) Naukę o zebraniu myśli szczegółowych,
- c) Naukę o zaprowadzeniu ładu między myślami.
Wszystkie nauki dotąd wymienione: bądź wysłowienia, bądź pomysłów tyczące się, stanowią pierwszą dopiero część Prozaiki. Stosując się do wszystkich społem rodzajów, stopni i kształtów Prozy w ogólności, podają one wprawdzie Ogólne Stylu Prawidła, lecz nie wskazują jeszcze różnic między Rodzajami, Stopniami i Kształtami prozy w szczególności zachodzących.
Drugą przeto częścią Prozaiki jest nauka, która wykazując znamiona, własności i przymioty każdego Rodzaju, Stopnia i Kształtu prozy z osobna, uczy zastosowania tychże właściwości do każdego utworu pisarskiego z osobna, i która tym sposobem obejmuje Szczególne Prawidła Pisarstwa.
Tak Prozaika w swej całości stając obok Poetyki przedstawia całokształt, czyli System literatury, od którego najstosowniejsze jest przejście do Historii literatury.
Źródło: Prof. Jan Rymarkiewicz, Nauka prozy, czyli stylistyka (ze wstępu), Poznań 1863. Pisownia została nieznacznie uwspółcześniona.
Czasopismo Mistrz jest świetnym narzędziem edukacyjnym przy wprowadzaniu młodzieży do literatury i stylistyki.
Ta i wiele innych książek znajdują się na naszej liście książek i podręczników. Lista zawiera ponad 1000 pozycji!
