Wychowanie przez liturgię
Do osiągnięcia celu wychowania, jakim jest: ukształtować Chrystusa w życiu jednostki i społeczeństwa, trzeba działać planowo i systematycznie, czyli należy mieć metodę wychowania. Metoda wychowania nie może być zbiorem jakichś przepisów, czy receptów oddziaływania, lecz winna raczej odegrywać w życiu katolickim taką rolę, wypełniać takie zadanie, jakie wypełnia rozczyn w cieście, to znaczy przenikać niejako całą materię ciasta, podnosić je, wzrychlać i czynić zdatnym do upieczenia i wchłonięcia, zasymilowania z żywym organizmem energii życiowej. Do ciasta można przyrównać nasze życie na ziemi. Różnorodne przejawy naszych władz naturalnych, a więc zdolność do wzrastania i rozwoju cielesnego, działanie zmysłów i rozumu, reakcje uczuciowe, odruchy i czyny świadome, wszystko to trzeba zespolić i przeniknąć jakimś czynnikiem, który by podniósł nasze życie na wyższą płaszczyznę, zasymilował życie osobiste i społeczne z Królestwem Bożym. Do Królestwa Bożego wprowadza nas i jednoczy z Bogiem ofiara Chrystusowa. W Kościele świętym, w zespole wszystkich wiernych źródłem życia Bożego jest ta sama ofiara, która jest główną częścią, lub punktem kulminacyjnym Liturgii — ofiara Mszy św. Można więc powiedzieć, że Liturgia Kościoła jest niejako tym rozczynem, który działa w społeczności chrześcijańskiej, uszlachetniając i podnosząc jej życie na wyższy poziom służby Bożej. W wychowaniu mamy wprowadzić ten rozczyn w życie własne i życic wychowanków na wzór niewiasty z przypowieści ewangelicznej: „Do czegóż przyrównam Królestwo Boże? Podobne jest do kwasu, który wziąwszy niewiasta włożyła w trzy miary mąki, aż wszystko skwaśniało” (Łuk. 13, 20 — 21). Wychowanie przez Liturgie powinno się stać metodą wychowania katolickiego.
Zwykle słyszy się zarzut: co mają wspólnego Liturgia i wychowanie?
Otóż wychowanie jest czynem społecznym, Liturgia zaś jest źródłem i objawem czynu społecznego, źródłem — bo przez ofiarę Mszy św. spływa łaska, niezbędna dla życia chrześcijańskiego, objawem bo jest to hołd publiczny składany Stwórcy i Panu wszechrzeczy. X. Manthey w artykule Liturgia a wychowanie1, dobrze uwydatnia ten związek: „Liturgia na pierwszym miejscu stawia czyn” – nowoczesne kierunki pedagogiczne wymagają w wychowaniu i kształceniu młodzieży czynnej postawy, w przeciwieństwie do biernego udzielania i przyjęcia nauki, jako podstawowej metody czasów ubiegłych.
„Wychowanie chce człowieka wznieść na poziom wyższy, Liturgia wskazuje i daje byt najwyższy, życie Boże.”
„Wychowanie dąży dziś do objęcia całego człowieka, wszystkich sił ducha jego. W Liturgii Bogu służą rozum, wola, uczucie, fantazja, etos i patos, nauka i sztuka, każdy zmysł znajdzie swoje zajęcie…
W Liturgii mamy i naprężenie i harmonię, urozmaicenie, a jednak jedność, czyli najważniejsze czynniki wychowania są tam ukryte.”
Czynna postawa rozumnej i wolnej istoty uwznioslenie życia, zespolenie wszystkich sił w harmonijnej jedności i rozmaitości przejawów — to są styczne wychowania i Liturgii.
Poza tym ofiara Mszy świętej zawiera w sobie wartości wychowawcze, które bezpośrednio możemy wprowadzać w życie swoje i wychowanków:
1. Siłę łaski Bożej niezbędnej dla podjęcia i wypełnienia trudu wychowawczego i samowychowawczego.
2. Daje radość. Radość jest koniecznym warunkiem rozwoju, uwznioślenia sił życiowych, przeciwstawia się smutkowi, który przytłacza, przygnębia siły duchowe i nie daje możności wzrostu i rozwoju.
„Kultura nasza, to kultura na wskroś pesymistyczna, w Liturgii dochodzimy do radości. Liturgia, patrząc na doniosłość Ofiary Chrystusowej, ocenia nawet upadek pierwszych rodziców w sposób radosny, śpiewając „O felix culpa” — o szczęśliwa wina.
3. Okazuje najwznioślejsze przykłady, bo samego Chrystusa i Jego Świętych. Postacie Chrystusa i Świętych nie występują w Liturgii, jako gotowe wzory do naśladowania, lecz raczej jako ideał do zrealizowania w życiu stosownie do naszych sił rozumienia i woli.
4. Stawia przed oczyma najważniejsze zadanie ludzkie — chwałę Bożą, w ten sposób zespala siły fizyczne i duchowe w pracy nad doskonaleniem się przez ofiarę tego, co niższe na rzecz wyższych, doskonalszych wartości, czyli przez Liturgię uczymy się pozytywnie życia ofiarnego.
5. Rozwija w nas poczucie wspólnoty w najwznioślejszym akcie życia, wciela w społeczność Kościoła świętego, wprowadza do Królestwa Bożego.
Źródło: Ku szczytom, Z. II, 1938, A.S. str. 173
Obraz główny: „Palmowa Niedziela” Zdzisław Jasiński 1891
Obraz wewnątrz wpisu: „Msza katolicka” Fyodor Bronnikov
1 X. Manthey, Liturgia a wychowanie 4, 13 i 14.